Cümlenin Ögeleri Konu Anlatımı

Cümlenin ögeleri, ilkokuldan itibaren öğrencilerin öğrenmesi gereken oldukça önemli bir Türkçe konusudur. Cümlelerin doğru şekilde anlaşılması ve cümlenin ögelerinin tanınması için bu konunun d en iyi şekilde öğrenilmesi gerekmektedir. Cümleden kimin, nerede, ne zaman, neyi, nasıl yaptığını belirten 5N1K sorularının cevaplanması ile cümlenin ögeleri aslında kolaylıkla bulunabilmektedir. Ayrıca üniversiteye giriş sınavlarında da en önemli konulardan biri olan cümlenin ögeleri konusu, en belirleyici konulardan biridir çünkü kolay anlaşılamadığı ya da uygulanamadığı için öğrencilerin pek çok bu konuda sorulan soruları rahatlıkla cevaplayamaz ancak bu yazı ile cümlenin ögelerini öğrenmek çok daha kolay hale gelecek!

Cümlenin Ögelerini Bulurken

Cümlenin ögeleri bulunurken öncelikli olarak yüklemin bilinmesi önemlidir. Yüklem hem isim hem de eylem cümlelerinde yer alır ve yüklemin öncelikli olarak bulunması ile kalan cümlenin ögeleri rahatlıkla bulunabilir. Yüklem sonrasında öznenin bulunması da aynı zaman özne ile nesnelerin karıştırılmaması için önemlidir. Ögeler belli bir sıra ile bulunursa ve işaretlenirse sonraki ögeler ile de karışmayacaktır. Sorulan soruların da ayrıca doğru şekilde sorulması gerekir.

Cümlenin Ögeleri Nelerdir?

Cümlenin ögeleri, pek çok farklı sorunun sorulması ile kolaylıkla bulunabilir. Önemli olan bu soruların neler olduğunu bilmektir ve bu sorular doğru yere doğru şekilde sorulursa aslında cümlenin ögelerini bulmak da çok kolay hale gelecektir.

YÜKLEM

Cümlenin ögelerini eksiksiz şekilde bulmak isteyenlerin öncelikli olarak cümlenin yüklemini bulması gerekir. İsim cümlelerinde de eylem cümlelerinde de yüklemin öncelikli olarak bulunması oldukça önemlidir çünkü cümlenin ögeleri bulunacağı zaman sorular yükleme yöneltilir. Örneğin ”Ben eve geldim.” cümlesindeki yüklem “geldim” kelimesidir. “Kim geldi?” ya da “Nereye geldi?” gibi sorular cümlenin ögeleri bulunacağı zaman yükleme yöneltilir.

ÖZNE

Cümle içinde yer alan özne, cümlenin en önemli ögelerinden biridir. Yüklem bulunduktan sonra önce özenin bulunması şarttır. “KİM?” ve “NE?” soruları sorularak özne bulunabilir. Cümlenin içinde gizli özne de yer alabilir. Gizli özne ya da açık şekilde verilmiş özne bulunduktan sonra kolaylıkla diğer soruların cevaplanması da mümkün hale gelecektir. Örneğin “Fatih dün denize girmiş.” cümlesinde “Fatih” kelimesi öznedir. Sonrasında kalan cümlenin ögeleri de kolaylıkla bulunacaktır.

Özne bir eylemi kimin yaptığını belli eder. Bunu bulmak için “kim” sorusu sorulduğu zaman net bir cevap alınmayabilir. Bunun nedeni ise gizli öznenin bulunmasıdır. Gizli özne bulunuyorsa bu özne kenara not edilmelidir. Bu şekilde öznenin ne olduğu kolaylıkla bulunabilir.

BELİRTİLİ NESNE

Belirtili nesneyi bulmak için yükleme “NEYİ?” ve “KİMİ?” sorularını sormak gerekir. Bu şekilde cümle içinde belirtili şekilde verilmiş olan nesneleri bulmak mümkün hale gelir. Örneğin “Sinan kalemi düşürdü.” Cümlesindeki “kalemi” kelimesi belirtili nesnedir. Yüklem bulunduktan sonra özneyi bulmak ve sonrasında yükleme yukarıdaki belirtilen “neyi” ve “kimi” sorularını sormak cümlenin ögeleri arasından belirtili nesneyi bulmayı çok daha kolay hale getirir.

Belirtisiz nesne ile farkı ise aldığı ektir. Aldığı belirtili nesne eki, belirtisiz nesne ile ayrılmasını sağlar. Belirtisiz nesne genellikle belirtili nesne ile karıştırılmaktadır ancak ek unutulmadığı sürece belirtili nesneyi bulmak hiç de zor olmayacaktır.

BELİRTİSİZ NESNE

Belirtisiz nesneyi bulmak için yükleme “NE?” ve “KİM?” sorularını sormak gerekir. Bu şekilde belirtisiz nesneyi bulmak da çok kolay hale gelir. Örneğin “Elif top oynuyor.” cümlesindeki “top” kelimesi belirtisiz nesnedir ve “ne” ile “kim” soruları sorularak kolaylıkla bulunabilir. Belirtili ve belirtisiz nesne bulunmadan önce özne bulunmalıdır. Aksi takdirde özne ile belirtili ya da belirtisiz nesneyi karıştırmak ve cümlenin ögelerini yanlış belirlemek mümkündür.

Belirtisiz nesne özellikle belirtili nesne ve özne ile karıştırılmaktadır çünkü çok benzer sorular sorularak bu cümlenin ögeleri bulunmaktadır. Bu nedenle de karışması oldukça normaldir ancak belirtisiz nesne ve özne aynı amaç ile kullanılmaz. Aynı şekilde belirtili nesne ile belirtisiz nesnenin soruları da ek anlamında farklılık göstermektedir.

DOLAYLI TÜMLEÇ

Dolaylı tümleç, örneğin nerede eylemin yapıldığını belirtir. Yükleme “NEREDE?”, “NEREYE?”, “NEREDEN?”, “NEYE?”, “KİME?”, “KİMDEN?”, “NEYDE?”, “KİMDEN?” soruları sorulur ve cümlenin içinde dolaylı tümleç varsa bu sorular yardımı ile cevaplara kolaylıkla ulaşılabilir. Ayrıca belirtili ve belirtisiz nesne gibi dolaylı tümleç de her cümlede her alması gerekmeyen bir cümle ögesidir. Hatta özne bile aslında gizli özne olarak cümlede kullanıldığı zaman cümlenin temel bir ögesi olmaz. Bu durumda da her cümlede dolaylı tümleç olmayabileceğinin bilinmesi gerekir. Örneğin “Aslı bahçede oyun oynuyor.” cümlesindeki dolaylı tümleç “bahçede” kelimesidir.

ZARF TÜMLECİ

Cümle içinde zarf tümlecini bulmak için yükleme “NASIL?”, “NİÇİN?”, “NEDEN?”, “NE ZAMAN?”, “NE KADAR?”, “NEREYE?” sorularının sorulması şarttır. Bu sorular sorularak zarf tümleci kolaylıkla bulunabilir. Örneğin “Emir pazartesi günü okula gitmeyecek.” cümlesindeki zarf tümleci “pazartesi günü” kelime grubudur.

Zarf tümleci sayesinde bir eylemin ne zaman, nasıl, neden gerçekleştiğini öğrenmek mümkündür. Ayrıca yüklemin en ince detayı ile incelenmesini sağlayan zarf tümleci genellikle diğer cümlenin ögeleri ile pek karıştırılmamaktadır.

Zarf tümleci genellikle cümlenin ögeleri içinde en son bulunması gereken ögelerden biridir. Öncelikle yüklem sonrasında özne sonrasında nesneler, dolaylı tümleç ve zarf tümleci bulunmalıdır. Bu şekilde de ögelerin birbirine karışması önlenebilir ve her cümlede bulunması gerekmeyen zarf tümleci ya da dolaylı tümleç gibi ögeler de eğer cümlede yer almıyorsa boşuna bu ögeler aranmamış olur.

Sizler de konuyu pekiştirmek istiyorsanız, aşağıdaki ”Cümlenin Ögeleri” konulu testi aşağıdaki linkten indirip yapabilirsiniz.

CÜMLENİN ÖGELERİ TESTİNİ BURADAN İNDİREBİLİRSİNİZ